TABÂ’İ‘ EL-HAYEVÂN - Çin, Türkler ve Hindistan Üzerine-

Şeref ez-Zemân Tâhir el-Mervezî, Selçuklu Sultanı Melikşah'ın divanında çalışan bir hekimdi. Mervezî, Tabâ’i‘el-Hayevân (Hayvanların Doğal Özellikleri) adını taşıyan zooloji kitabının bir kısmını Türkler, Çinliler, Hintliler ve Habeşlere ayırmıştır. Bu vesileyle onun eseri Türk tarihi için oldukça önemli ve başka kaynaklarda yer almayan bilgilerle doludur. Eser bu bağlamda bilhassa Oğuzlar, Peçenegler, Uygurlar, Kırgızlar, Kimâklar, Kıpçaklar, Karluklar, Tokuz Oğuzlar ve Hazarlar hakkında birincil bir kaynak mahiyetindedir. Bunun yanı sıra On İki Hayvanlı Takvim hakkında da yetkili bir kaynaktır. Mervezî eserinde Ruslar ve Macarlara dair önemli tasvirlerde de bulunmaktadır. Yazarın üzerinde durduğu diğer konular ise Çin ve Hint diyarındaki gelenekler, kültürler, ticaret ve inanç biçimleridir. Bu eser, meşhur Rus Doğubilimci V. Minorski'nin önemli yorumlarıyla birlikte daha da değerli hale gelmektedir. Dolayısıyla eser, Türkoloji, Sinoloji ve Hindoloji araştırıcıları için vazgeçilmez bir kaynaktır.